Παρουσίαση του βιβλίου της Ρούλας Τριανταφύλλου-Περδίκη: "Τριζόνια: ένα σμαράγδι στον Κορινθιακό κόλπο"

Ρούλα Τριανταφύλλου –Περδίκη, Τριζόνια /Ένα σμαράγδι στον Κορινθιακό κόλπο, εκδόσεις ‘‘Το δόντι’’, 2019 

Τα έχουν αποκαλέσει Ριβιέρα του Κορινθιακού, νησάκια πανέμορφα και ειδυλλιακά. Το μεγαλύτερο και κατοικημένο απ’ αυτά, είναι τα Τριζόνια. Πριν από λίγες μέρες ήρθε στα χέρια μας, ένα βιβλίο αφιερωμένο στο πανέμορφο αυτό νησί του Κορινθιακού και της Φωκίδας, 330 σελίδων, με εξαιρετικές φωτογραφίες και βιβλιογραφία.

Η συγγραφέας, συνταξιούχος νηπιαγωγός, που είχε εμπλουτιζόμενη και πλούσια διαδρομή στην εκπαιδευτική της διαδρομή, γέννημα των Τριζονιών, είναι δισέγγονη του πρώτου κατοίκου του νησιού στη νεώτερη Ιστορία του. Ανάμεσα στους τόπους που υπηρέτησε ως εκπαιδευτικός, ήταν και η Φωκίδα. Δραστηριοποιείται μέσα από σύλλογο, για την ανάδειξη του γενεθλίου τόπου της και κατάθεση ψυχής είναι το βιβλίο που κυκλοφορήθηκε πολύ πρόσφατα. Απ’ τον πρόλογο μας προδιαθέτει, με τις ευχαριστίες που εκφράζει, για την συλλογική προσπάθεια στη συγγραφή του, να έρθουν στο φως ξεχασμένα ιστορικά γεγονότα του νησιού, στοιχεία απ’ την παράδοση, τα ήθη, έθιμα και την κοινωνική ζωή, αφ’ ενός για να διασωθούν, κι αφ’ ετέρου για υπόδειξη του χρέους στους νεώτερους.

Η ύλη του βιβλίου έχει κατανεμηθεί σε τρία (3) μέρη: Τα Τριζόνια απ’ την αρχαιότητα ώς το 1821- Μετά την απελευθέρωση και Η νεότερη ιστορία του νησιού. Στο 1^ο μέρος, με αφετηρία τον Κορινθιακό κόλπο παρουσιάζονται ιστορικά στοιχεία και για την ευρύτερη περιοχή στην αρχαιότητα, τη ρωμαιοκρατία, το Βυζάντιο και τη Βαρνάκοβα, τη Φραγκοκρατία – Καταλανοκρατία, τα κάστρα Σαλώνων, Αντίκυρας, Τριζονιών, Ευπαλίου και Τρικόρφου. Η συγγραφέας ενδιατρίβει στη ναυμαχία της Ναυπάκτου και τους Ενετοτουρκικούς πολέμους, με τις αναγκαστικές μεταναστεύσεις των ρουμελιωτών. Παρατίθενται κι όσα σημαντικά έγιναν στην ευρύτερη περιοχή κατά την Επανάσταση, επικεντρώνοντας στην πυρπόληση του νησιού απ’ τον Κεχαγιάμπεη (18/4/1825), με την κρίσιμη απώλεια ενός ακόμη σταθμού ανεφοδιασμού του σκληρά δοκιμαζόμενου - πολιορκημένου Μεσολογγιού. Αναλυτικά παρουσιάζονται σε κεφάλαια, η εκστρατεία των Τριζονιών (23/12/1827, με αναφορές σε σχετικές δημοσιεύσεις στην εφημ. ‘‘Φωκικός Ταχυδρόμος’’ του Ευθ. Σταθόπουλου- 1966), η εκστρατεία του Κ. Τζαβέλα (Αύγ. 1828) και η άφιξη του Γιαν. Στράτου στα Τριζόνια (Σεπτ. 1828). Δεν είδαμε ωστόσο αναφορές στο στρατηγό Μακρυγιάννη, ως πηγή κρίσιμων εξιστορούμενων γεγονότων. Επακολουθεί κεφάλαιο για την προσφορά του νησιού στον Αγώνα.

Σε ένα πρωθύστερο σχήμα, στο κεφ.‘‘Κουρσάροι–πειρατές’’η συγγραφέας πολύ κατατοπιστικά καταπιάνεται με τον Λιμπεράκη Γερακάρη. Με τον εξαίρετο, σεμνό φίλο, κ. Α. Κ., πολλαπλά και κατά συρροήν συντρέχοντα έρευνες και δραστηριότητές μας, αντιμετωπίζομε εδώ κι αρκετό καιρό ένα όχι εύκολο πρόβλημα: Πώς θα μπορούσαν να βρίσκουν καταφύγιο στη συστάδα των νησιών του Κρισσαίου κόλπου, χιλιάδες κυνηγημένοι πρόγονοί μας, στα τέλη του 17^ου αι. θύματα του 7^ου ενετοτουρκικού πολέμου; Ικανή βοήθεια στην εξιχνίαση του προβλήματος, δίνουν τα όσα γράφει για τον Γερακάρη η κ. Ρ. Τριανταφύλλου-Περδίκη.

Η στρατολόγησή του απ’ τους Ενετούς (1693) ανταμείφθηκε πλούσια: από εξωμότης Γκιαούρ πασάς, ανεδείχθη Ιππότης του Αγ. Μάρκου, τίτλος υψηλός που είχε απονεμηθεί και στον Φ. Μοροζίνι. Ορίστηκε ακόμη ηγεμών της Ρούμελης, με δυνατότητα είσπραξης φόρων ύψους 50.000 ρεαλίων το χρόνο. Τέλος του παραχωρήθηκε ως φέουδο το νησί Τριζόνια, Σουλεϊμάναγα κατά τους Τούρκους, ή ξερονήσι του Αγ. Μάρκου, όπως το ονόμαζαν οι Ενετοί. Κατόπιν τούτου ο Λ. Γερακάρης έφθασε στο νησί κι άρχισε γρήγορα να οικοδομεί το ‘‘παλάτι’’ του, δαπανώντας μεγάλα ποσά χρημάτων (5-6.000 ρεάλια). Έχτισε επίσης εκεί σπίτια για τους 200 μισθοφόρους, Μανιάτες και Χειμαριώτες, τη φρουρά του, σύμφωνα με τ’ Αρχεία της Βενετίας (αναφορά capitan General στο Δόγη, έγγρ. 9/2/1699, φακ. 3, απόσπ. 7) χωρίς να σώζονται σήμερα ερείπια, ίχνη τους. Κοντά του είχε τον αδελφό του Γιώργο, συνταγματάρχη, ένα γιο του, έναν ανεψιό του, κεχαγιά, ταμία, γραμματέα, λογιστή, συμβολαιογράφο, γιατρό κι αυλικό προσωπικό. Είχε και στόλο πλοίων.

Η επιλογή του νησιού ως βάση του Μανιάτη πειρατή, έγινε λόγω της στρατηγικής σημασίας γεωγραφικής του θέσης, του φυσικού λιμανιού, για τις πειρατικές εξορμήσεις του και του κάστρου που διέθετε, απ’ το οποίο έλεγχε τόσο την παραλιακή Δωρίδα & Ναυπακτία, όσο και την κίνηση στον Κορινθιακό, καθιστάμενος έτσι, κατά τον Σωκρ. Κουγέα, ρυθμιστικός παράγοντας μεταξύ Ενετών & Τούρκων (σσ. 91-93). Στο νησί και στον πύργο του κυμάτιζε η σημαία της Βενετίας κι ο Λ. Γερακάρης ζούσε σαν πραγματικός Ηγεμόνας, εμπορευόμενος άλογα, δεχόμενος και φιλοξενώντας υψηλούς προσκεκλημένους, τιμώντας τους με πλούσια δείπνα και δώρα. Η ισχυροποίησή του ενέβαλε υποψίες στους Ενετούς, μήπως επανέκαμπτε στους Τούρκους, ύστερα κι απ’ την καταστροφή της Άρτας (28/8/1696) και τις άλλες λεηλασίες του στις βόρειες ακτές του Κορινθιακού, που ίσως έφερναν εξέγερση του χειμαζόμενου χριστιανικού πληθυσμού. Έτσι αποφάσισαν τη σύλληψή του, που έγινε στην Κόρινθο (Οκτ. 1697), τη φυλάκισή του, ανακρίσεις εις βάρος του και μεταγωγή του στη Βενετία. Αργότερα πήγε εκεί κι ο αδελφός του. Οι έρευνες για πιθανή ενοχή του διήρκεσαν χρόνια, ο ίδιος ζούσε υπό περιορισμό και πέθανε τον Οκτ. 1710 στη Βερόνα (σ. 99). Ακέφαλοι οι Μανιάτες και Χειμαριώτες της φρουράς του, αποχώρησαν απ’ τα Τριζόνια, άγνωστο πότε, για τους τόπους τους (σ. 100). Χωρίς την παράθεση των άλλων κρίσιμων δραστηριοτήτων του Λιμπεράκη στην περιοχή, η προσθήκη των στοιχείων και η σχετική βιβλιογραφία της συγγραφέως, συνεισφέρουν σημαντικά για τη Στερεά Ελλάδα ιστορικά στοιχεία.

Με ιδιαίτερο ενδιαφέρον διαβάζεται το τελευταίο κεφ. του 1^ου Μέρους, για Τα Τριζόνια όπως τα είδαν οι περιηγητές: (Δ. Τάγιας, W. – M. Leake, F.- C.-H.-L. Pouqueville, L. Salvator) και ο γάλλος αρχαιολόγος L. Lerat, συγγραφέας του βιβλίου, Οι Εσπέριοι Λοκροί, μεταφρασμένη έκδοση της Βιβλιοθήκης μας. Στο Β΄ Μέρος υπάρχουν στοιχεία για το νησί, τους οικιστές, προφορικές μαρτυρίες, καταγραφή των οικογενειών – κατοίκων του (σσ. 131-142) και στοιχεία για τους απέναντι οικισμούς, Χάνια & Σπηλιά. Στο Γ΄ Μέρος, η ιστορία στον 20^όν αι., περιέχει χρήσιμα τεκμήρια για τη συμμετοχή των κατοίκων στο Β΄ Παγκ. Πόλεμο, μαρτυρίες απ’ την Αντίσταση, στοιχεία για το Σχολείο του νησιού και τους μαθητές του, την αυτοδιοίκηση, δημογραφικά με ονόματα μεταναστευσάντων στην Αμερική, τα έργα υποδομής και την ηλεκτροδότηση του νησιού, τις εκκλησιές, την αρχιτεκτονική των σπιτιών του, τη ζωή παλιά και τις ασχολίες των κατοίκων, ήθη κι έθιμα των κοινωνικών εκδηλώσεων, γιορτών, πολλά κι ενδιαφέροντα στοιχεία για την ακτοπλοΐα και πλοιοκτησία, παλιότερα και κατοπινά, το φάρο, το καρνάγιο, το Λοιμοκαθαρτήριο του νησιού (ύστερη & γνωστή περίοδος λειτουργίας του: 1856-1932), τα τοπωνύμια και τον πολιτιστικό του Σύλλογο. Στα πολύ αξιοσημείωτα: το παλιρροϊκό κύμα της 7/2/1963, τσουνάμι ύψους 5 μ. που έπνιξε 3 ανθρώπους, λόγω μεγάλης υποθαλάσσιας κατολίσθησης στον Κορινθιακό (σσ. 270-1), το σταύρωμα του νησιού – η ιστορία της μικρής Βασιλικούλας (σσ. 222-4). Αν και περιμέναμε, δε βρήκαμε στοιχεία για κάποιες αλλαγές στο ιδιοκτησιακό καθεστώς του νησιού, την πρώτη περίοδο της Μεταπολίτευσης

Παλιές και νέες φωτογραφίες, ενισχύουν το γραπτό μέρος, ανάμεσά τους και δυο με τον αλησμόνητο Αντιπεριφερειάρχη, Κ. Μίχο, ιδιαίτερα μας συγκίνησαν… Απροσδόκητα ευχάριστη έκπληξη και το εξώφυλλο. Λευκό με γαλάζια τα γράμματα και άποψη του νησιού. Το βιβλίο είναι χρήσιμο, πολύ ενδιαφέρον κι ευχάριστο, συμβάλλει σημαντικά και στη σύνθεση του ιστορικού κεφαλαίου της Φωκίδας και περιποιεί δικαίους επαίνους στη συγγραφέα του: που κάθισε ερεύνησε, συγκέντρωσε κι έγραψε για το Μικρό ψαροχώρι με δυο – τρεις ψαροκαλύβες φτιαγμένες από τους ίδιους, ζωντάνευε όσο οι άνθρωποι ήταν εδώ κι έπειτα έπεφτε πάλι σε βαθύ ύπνο. Ξύπναγε και πάλι από το λήθαργο κάθε φορά που κατακλύζονταν από κύματα προσφύγων…