Στις 21 Νοεμβρίου 2022 στη μεγάλη αίθουσα της Ιστορικής Διακδείου Σχολής Λαού Πατρών και συμπεριλαμβανόμενη στο Πρόγραμμα των ‘‘Πρωτοκλητείων 2022’’, έγινε η επίσημη βιβλιοπαρουσίαση του Επετειακού Τόμου για το 1821 «Ψηφίδες Παλιγγενεσίας» της Ιστορικής και Εθνολογικής Εταιρείας Πελοποννήσου. Η 500 σελίδων πολυτελής έκδοση, παρουσιάζει και για τη Φωκίδα ενδιαφέρον. Παρέστη και προλόγισε ο σεβασμ. Μητροπολίτης Πατρών κκ. Χρυσόστομος, ο Αντιπεριφερειάρχης (Αχαΐας, Διοίκησης και Ηλεκτρονικής Διακυβέρνησης) κ. Ανδρέας Φίλιας και πλήθος κόσμου. Συνεργάτης της έκδοσης, ο Δ. Παλούκης, προσκλήθηκε κι είπε τα παρακάτω:
«Ψηφίδες Παλιγγενεσίας», η εξαίρετη & πολυσήμαντη εκδοτική συμβολή της Ιστορικής και Εθνολογικής Εταιρείας Πελοποννήσου στο επετειακό της Επανάστασης ιωβηλαίο
Στα θεάρεστα πραγματοποιούμενα Πρωτοκλήτεια, στην Πάτρα, που ο πολιούχος της Απόστολος ευλογεί, απόψε στην εκτυλισσόμενη βιβλιοπαρουσίαση, ο λόγος είναι για το ’21. Και με όσα προειπώθηκαν, ας διερωτηθούμε: Εμπνέει και σήμερα το ’21; Συγκινεί; Έχει θέση στη ζωή και την καθημερινότητά μας; Στην προφανώς καταφατική απάντηση των παραπάνω και συναφών ερωτημάτων, έρχεται αυθόρμητα ο προβληματισμός· το γνωρίζομε το ’21; Μελετάται σε όλες του τις διαστάσεις και σε βάθος; Εδώ η δυσκολία απαντήσεων, κάνει στενάχωρες τις σκέψεις και μελαγχολική τη διάθεση.
Η Επανάσταση υπήρξε και είναι το σημαντικότερο γεγονός στην Ιστορία του Ελληνισμού, η μεγάλη τομή στην πορεία μας στο χρόνο. Απ’ τις πρώτες δεκαετίες της απελευθέρωσης, έδιναν κι έπαιρναν οι συζητήσεις, κυρίως για το αν τελείωσε, σύμφωνα με τους εθνικούς πόθους και τις προσδοκίες, ο Αγώνας με την ίδρυση του μικροσκοπικού τότε, νεοελληνικού κράτους. Συγκρίσεις και αναμετρήσεις των γενιών της ελευθερίας με εκείνη των πρωτομαστόρων και μαρτύρων της κατάκτησής της. Και γιορτές και τιμές και διδασκαλία στα σχολεία των γεγονότων και τόνωση του πατριωτικού φρονήματος κι ετοιμασία και διαρκής ετοιμότητα για συνέχιση με κάθε ευκαιρία των προσπαθειών επίτευξης του εκκρεμούντα στόχου. Και ξεπερνώντας το ζημιογόνο και φθοροποιό ελάττωμα της φυλής (ατομικισμό, εγωισμό), πολλές ανώτερες δράσεις σχεδιάζονταν, αναλαμβάνονταν και πραγματοποιούνταν από Συλλόγους, με σύμπνοια, συνεργασία, αλληλοσυμπλήρωση. Αφετηριακό σημείο η Κων/πολη (όψιμος 19ος αι.) από όπου εξαπλώθηκαν με καταπληκτική ταχύτητα σε όλο τον Ελληνισμό της εποχής, ιδιωτικές ενώσεις που έθεσαν στόχο να διοχετεύσουν προς τα έξω την πολιτισμική θέληση του ελληνικού κράτους και τα μέσα για την ικανοποίησή της. Από τον πρώτιστα εκπαιδευτικό προσανατολισμό, η ευρύτατη εκείνη κίνηση, γρήγορα επεκτάθηκε και σε άλλες συγγενείς κατευθύνσεις και την ευποιία. Τελικός στόχος, η σύγκληση συνεδρίων συντονισμού της δράσης των.
Σήμερα, δυο αιώνες μετά την έναρξη των κοσμογονικών γεγονότων, που τα επιτεύγματα περνούν ως αυτονόητα, που τα ελλείμματα στους τομείς ενίσχυσης της ιστορικής γνώσης και συλλογικής αυτοσυνειδησίας, της τόνωσης της συλλογικής μνήμης, υποτιμώνται και αστόχαστα υποβαθμίζονται, ενέργειες που προάγουν με τη διαφορετική στάση των ανθρώπων, τα παραπάνω παραμελούμενα, δεν μπορεί να αγνοηθούν. Χαιρετούμε και τιμάμε την έκδοση του Επετειακού Τόμου για το 1821 «Ψηφίδες Παλιγγενεσίας» της Ιστορικής και Εθνολογικής Εταιρείας Πελοποννήσου, απόψε εδώ επίσημα παρουσιαζόμενου. Μια ομάδα 20 φιλιστόρων Πατρινών την ίδρυσαν το 1968 με πρώτιστο στόχο τη σύσταση & λειτουργία Μουσείου όπου θα φυλάσσονταν και θ’ αναδεικνύονταν ιστορικά κειμήλια απ’ τον Ελλαδικό χώρο και την ευρύτερη περιοχή της Πελοποννήσου. Το Μουσείο συστάθηκε και λειτουργεί από το 1973 με εκθέματα μοναδικά και κάποια εξαιρετικής ιστορικής αξίας. Ακόμη διαθέτει πίνακες, στολές, χαρακτικά, έγγραφα, όπλα, σε δύο ιστορικές ενότητες: της παλιγγενεσίας, και των Βαλκανικών πολέμων μέχρι το 1940. Στους σκοπούς της Εταιρείας περιλαμβάνονται επίσης η έκδοση Ιστορικών έργων που αφορούν στην Πάτρα και την περιοχή της. Πολλά και σημαντικά τα μέχρι τώρα εκδοθέντα. Η συμμετοχή της σε πολιτιστικές εκδηλώσεις κι η ανάπτυξη πολιτιστικών πρωτοβουλιών σχετικά με την νεοελληνική ιστορία τους δύο τελευταίους αιώνες. Η Εταιρεία πρωτοστάτησε και κοσμούν την Πάτρα αγάλματα του Χρυσοστόμου Σμύρνης και του Κ. Παλαμά.
Αναιμικές οι εκδηλώσεις των 200χρονων πανελληνίως, καλή ωστόσο η σοδειά των εκδοθέντων έργων, βιβλίων, μελετών και εξακολουθούσα να φέρει καρπούς και μετά την παρέλευση του επετειακού ιωβηλαίου. Καλωσορίζοντας την έκδοση γεραίρομε τους συντελεστές, την Εταιρεία και τα φιλόπονα δραστήρια μέλη της, με πρώτο τον Πρόεδρο, δικηγόρο συγγραφέα κ. Χ. Μούλια, που απηχώντας το πνεύμα των Συλλόγων και της αρμονικής σύμπραξης η οποία πολλαπλασιάζει τις ατομικές προσπάθειες, έφεραν εις πέρας την έκδοση του καλαίσθητου, έξοχου και περιεκτικού αυτού τόμου. Ας μας επιτραπεί να αναφέρομε άλλη μια φοράν, ότι την έκδοση στήριξαν η Περιφέρεια Δυτικής Ελλάδος και το Μουσείο Τύπου της Ένωσης Συντακτών Ημερησίων Εφημερίδων Πελοποννήσου Ηπείρου Νήσων, το οποίο κατέχοντας ένα αξιοθαύμαστα πλούσιο υλικό από έντυπα, φωτογραφίες και κείμενα- πολύτιμα εκθέματά του, τα προσέφερε κι αξιοποιήθηκαν στις σελίδες του τόμου, όπως για παράδειγμα το περιοδικό «Ερμής ο Λόγιος» του Παπαφλέσσα.
Οι δυο δεκάδες αξιόλογες επιστημονικές μελέτες σε θέματα σχετικά με την Επανάσταση, περικλείουν και πολλά νέα στοιχεία, που έρχονται για πρώτη φορά στο φως της δημοσιότητας. Είναι έργο που ήδη αποτελεί σημείο αναφοράς στη σχετική βιβλιογραφία. Και μόνον η πόλη των Πατρών και η καθοριστική για το Μεγάλο Ξεσηκωμό συμβολή της, θα άξιζε να κρατήσει τις «Ψηφίδες Παλιγγενεσίας» στην ανάδειξη της δικής της προσφοράς. Η ευρύτητα όμως του πνεύματος, των ανθρώπων της Εταιρείας που εξέδωσε το έργο και η κατανόηση του νοήματος του ’21, άνοιξαν διάπλατα τους ορίζοντες, χαρίζοντας ένα τόμο με ποικιλία θεμάτων των περιληφθεισών εργασιών, που ενδιαφέρει πανελληνίως και τον θρακιώτη και τον χιώτη και το ρουμελιώτη ενδιαφερόμενο για την ιστορία αναγνώστη. Άξιον αναφοράς είναι και το πλούσιο φωτογραφικό υλικό, με το οποίο τεκμηριώνονται τα κείμενα, ιδιαίτερα τα σχετιζόμενα με τις εικαστικές τέχνες.
Η περιδιάβαση στις σελίδες των «Ψηφίδων Παλιγγενεσίας» εμπλουτίζει, εμψυχώνει, διαφωτίζει, προβληματίζει, φρονηματίζει, ευφραίνει, διευρύνει γνώσεις, υποκινεί περαιτέρω σκέψεις κι αναζητήσεις και στον απλό και στον υποψιασμένο κι απαιτητικό αναγνώστη. Δυο ελάχιστες αυθαίρετες, πολύ επιδερμικές, λόγω χρόνου νύξεις: Η περιήγηση στο Μουσείο της Ιστορικής και Εθνολογικής Εταιρείας Πελοποννήσου και τούς παλιούς & νεώτερους θησαυρούς του (σσ. 23-35). Εντυπωσιακές οι προς τον Σαλώνων Φιλόθεο (τέλη 17ου αι.), αναλογίες εθναπελευθερωτικής δράσης και θυσίας του Μητροπολίτου Παλ. Πατρών Γερμανού του Α΄, του 16ου αι. που διαβάσαμε απ’ τον θεοφιλώς ποιμένοντα την Μητρόπολη σήμερα, σεβασμιώτατο κ. Χρυσόστομο (σ. 118). Τη μελέτη για τον συνεταιρισμένο με Γαλαξειδιώτες καραβοκύρηδες, ακέραιο πατριώτη αγωνιστή Ι. Παπαδιαμαντόπουλο, που με τη σχετική γραφή του ο κ. Σπ. Γκουρβέλος, κατά τον αποχωρισμό του ήρωα στη Ζάκυνθο απ’ τη σύζυγο και τα 6 ανήλικα παιδιά του, τα οποία τον ικέτευαν να παραμείνει κοντά τους και να μην επιστρέψει στο πολιορκημένο Μεσολόγγι, όπου και έπεσε κατά την Έξοδο, μας έφερε στο νου το Ζ της Ιλιάδος. Τα αναγιγνωσκόμενα για την ενίσχυση της τυπογραφίας του αγωνιζόμενου έθνους, απ’ τον φιλέλληνα Θείρσιο «να βοηθήσει στην τωρινή επείγουσα ανάγκη για τις ανακοινώσεις του απελευθερωτικού πολέμου που ξεσήκωσε ο λαός σας…» (σ. 307), που γράφει ο κ. Αντ. Παπαντωνόπουλος. Ακόμη τη γρήγορη και περιεκτική, εναργή ζωγραφική περιπλάνηση σε καλλιτέχνες και πίνακες εμπνευσμένους απ’ τον Αγώνα της κ. Ευαγγελ. Τσιμπρή.
Και μια ας επιτραπεί, εξ ίσου σύντομη, προσωπική σκέψη. Θεωρώ τιμή που μου ζητήθηκε να συμμετάσχω στον τόμο, χαρά που δόθηκε αφορμή να επανέλθει στην πατρινή μνήμη ο Μακρυγιάννης, εδώ έζησαν από πληροφορίες κι απόγονοί του. Μεγαλύτερη η ευχαρίστηση κι ευγνωμοσύνη, γιατί στην Επανάσταση, οι Σαλωνίτες Φιλικοί, με τα γαλαξειδιώτικα καράβια που πηγαινοέρχονταν, απ’ την Πάτρα αντλούσαν, εδώ και στην Αχαΐα, τη Βοστίτσα προσέβλεπαν, παρακινήθηκαν και ακολούθησαν πρωτοπόροι στη Ρούμελη, τον υπέρ ελευθερίας Αγώνα. Απ’ το λιμάνι της Πάτρας έφευγαν έξω οι ονομαστές ελιές Αμφίσσης, στις δε μέρες μας, εδώ στην Πάτρα φοιτητές μας σπουδάζουν, επιστήμονες διέπρεψαν και διαπρέπουν (ο αείμνηστος Κώστας Τριανταφύλλου (1912-2002) με καταγωγή απ’ την Τολοφώνα, ίσως η πιο διακεκριμένη προσωπικότητα), ο ρ/τ σταθμός ‘‘Λύχνος’’ μας συντροφεύει κι ανεβάζει ψυχικά, ανθρώπους και στη Φωκίδα. Για όλ’ αυτά, τις ευχαριστίες εκφράζομε με την εδώ παρουσία του ομιλούντος.
Τα πρόσωπα με τα οποία συναντήθηκε εδώ στην Πάτρα κι απομνημόνευσε στα γραπτά του ο Μακρυγιάννης με τον μοναδικό τρόπο του, απ’ τον Άγγ. Ρηγόπουλο, το Νικ. Γερακάρη τον πρόξενο Βλασσόπουλο, μα και τον ίδιο τον αγωνιστή, με τη μελέτη και τη διάδοση του παρουσιαζόμενου σήμερα τόμου των ‘‘Ψηφίδων’’, ας μας κάνουν ενδοσκοπώντας να ελέγχομε τον εαυτό του καθένας/καθεμιά: είμαστε σαν τον επιπόλαιον έμπορο, τον δυναμικό φαρμακοποιό ή τον ωριμάζοντα από όσα έβλεπε στον προεπαναστατικό αναβρασμό της Πάτρας να συμβαίνουν, νεαρόν απεσταλμένο κατάσκοπον; ας προσομοιάσομεν εαυτούς, εμείς για τις περιστάσεις που ζούμε και καλούμαστε ν’ αντιμετωπίζομε στους δίσεκτους αυτούς καιρούς. Για αυτά τα όμορφα ταξίδια, καραβοκύρη έχομε την Εταιρεία που ετοίμασε, τύπωσε πολύ καλαίσθητα και προσφέρει τις «Ψηφίδες Παλιγγενεσίας». Την ευχαριστούμε ξανά, συγχαίρομε για το έργο της κι ευχόμαστε ανοδικά και καρποφόρα να συνεχίζει, με υγεία στο Συμβούλιο και τα μέλη της και δημιουργική διάθεση, υπό τη σκέπη του πολιούχου των Πατρών Αποστόλου.